පාස්කු මංගල්යයට සතියකට පෙර, සියලු ම ඕතඩොක්ස් කිතුනුවෝ ක්රිස්තුස් වහන්සේගේ දුක්ඛප්රාප්තිය, උන්වහන්සේගේ මරණය සහ භූමදානය - ගැලවුම්කරුවාණන්ගේ මෙලොව ජීවිතයේ අවසාන දිනයන් සිහිපත් කරති. මෙම සතිය පාස්කුවට පළමු සතිය ලෙස හැඳින්වේ.
අප හට කොරොස්ම කාලයේ ශුද්ධ වූ උපවාසයේ නියැලීමට අවස්ථාවක් නොලැබුණේ නම්, අවම වශයෙන් අප මෙම සතිය උපවාසයේ සහ යාච්ඤාවේ ගත කළ යුතු ය. මෙම සතියේ සෑම දිනක් ම "ශුද්ධ හා ශ්රේෂ්ට" ලෙස නම් කර ඇත්තේ සිදු වූ මහා සිදුවීම්වල ශ්රේෂ්ටත්වය සිහිපත් කිරීම සඳහා ය. ඇදහිලිවන්තයන් සඳහා මේ සෑම දිනක් ම මංගල්යයකි, මන්ද ගැලවුම්කරුවාණන්ගේ දුක්විඳීම සහ මරණය තුළින් අපි පාපයෙන්, ශාපයෙන් සහ මරණයෙන් ගැලවීම ලැබූ නිසා ය. ඒ නිසා මෙම දිනවල සාන්තුවරයන්ට ගෞරව කිරීම සඳහා දේවමෙහෙයන් සිදු නොකරන අතර, මළවුන් උදෙසා වූ යාච්ඤා හෝ සාමාන්ය යාච්ඤා මෙහෙයන් සිදු නොකෙරේ. ඒ වෙනුවට මෙම ශුද්ධ දිනයන් සඳහා පමණක් වෙන් කර ඇති විශේෂ දේවමෙහෙයන් ඇත.
සියලු ඇදහිලිවන්තයන් පාස්කුවට පළමු සතියේ දේවමෙහෙයන්ට සහභාගී විය යුතු ය. දිව්ය පූජා සකස් කර ඇත්තේ ඒවායින් අපට ක්රිස්තුස්වහන්සේගේ දුක්විඳීම්වල කථාන්තරය දැකගත හැකි වන පරිදිත්, අපට උන්වහන්සේගේ අවසන් ධර්ම දේශනා අසන්නට ලැබෙන ආකාරයටත් ය.
සඳුදා, අඟහරුවාදා සහ බදාදා ගැලවුම්කරුවාණන්ගේ ජනතාව සහ උන්වහන්සේගේ ගෝලයන් සමග කළ අවසාන සංවාදයන් සිහිපත් කිරීමට කැප කර ඇති අතර, මෙම දින තුනේ දිව්ය සේවාවන්හි පශ්චාත්තාප ස්වභාවය තවමත් පවතී.
ශුද්ධ සඳුදා දිනයේ දී ක්රිස්තුස් වහන්සේගේ දුක්විඳීම්වල ආරම්භයට සූදානම් වීමට ගීතිකා මගින් ආරාධනා කරනු ලැබේ. මේවායේ, ඊර්ෂ්යාව නිසා සහෝදරයන් විසින් ඊජිප්තුවට විකුණා දැමූ පූජකපිතෘ වූ සුන්දර ජෝසප්ගේ පැරණි ගිවිසුමේ කථාව, උන්වහන්සේගේ ගෝලයන් විසින් පාවා දෙනු ලැබූ ගැලවුම්කරුවාණන්ගේ දුක්විඳීම් පුරෝකථනය කරයි. තව ද ශුද්ධ සඳුදා දිනයේ දී ස්වාමීන් වහන්සේ, කොළ වලින් ඝනට වැසී තිබූ නමුත් ඵල නොමැති අත්තික්කා ගස වියළී යාමට ශාප කළ අයුරු අපට සිහිපත් කරයි — එය කුහක ලේඛකයින්ගේ සහ පරිසිවරුන්ගේ අනුරූපයක් ලෙස සේවය කරයි. පසුතැවිල්ල, ඇදහිල්ල, යාච්ඤාව සහ යහපත් ක්රියාවන් යන ආධ්යාත්මික ඵල නොදරන ඕනෑ ම ආත්මයක් වඳ, වියළී ගිය අත්තික්කා ගසක් වැනි ය.
ශුද්ධ අඟහරුවාදා දිනයේ දී අපට සමිඳානන් වහන්සේ ලේඛකයින්ට සහ පරිසිවරුන්ට දුන් දඬුවම සිහිපත් කරයි. සීසර්ට ගෙවිය යුතු බදු, මළවුන්ගේ උත්ථානය, අවසාන විනිශ්චය, කන්යාවන් දහ දෙනා සහ දක්ෂතා පිළිබඳ උන්වහන්සේගේ උපමා ද සිහිපත් කරයි.
ශුද්ධ බදාදා දිනය තම දිව්ය ගුරුවරයා රිදී කාසි 30කට යුදෙව් වැඩිහිටියන්ට පාවා දෙන්නට තීරණය කළ යුදාස් විසින් ක්රිස්තුස් වහන්සේ පාවා දීම සිහිපත් කිරීමට කැප කර ඇත. මීට අමතර ව, ශුද්ධ බදාදා දිනයේ දී, සභාව ගැලවුම්කරුවාණන්ගේ පාද තම කඳුළු වලින් සෝදා, ඒවා වටිනා සුවඳ ලාටුවලින් ආලේප කළ පව්කාරිය සිහිපත් කරයි. එසේ කිරීමෙන්, ඇය ක්රිස්තුස් වහන්සේ උන්වහන්සේගේ භූමදානය සඳහා සූදානම් කළාය.
ශුද්ධ බදාදා දින දිව්ය පූජාවට පෙර, චතාරිකය ආරම්භයට පෙර මෙන්, සමාව දීමේ චාරිත්රය සිදුකරනු ලැබේ. පූර්ව පූජිත ත්යාගය පිළිබඳ වූ දිව්ය යාගය (Liturgy of the Presanctified Gifts) අවසානයේ දී, ඇම්බෝ අවසන් යාච්ඤාවෙන් පසු ව, සිරියානු ශාන්ත එෆ්රෙම්ගේ යාච්ඤාව අවසාන වරට ගැඹුරු නමස්කාර තුනක් සමග ඉදිරිපත් කරනු ලැබේ — එම මොහොතේ සිට පෙන්තකොස්ත දිනය දක්වා ඇදහිලිවන්තයෝ දේවස්ථානයේ හෝ නිවසේ දී ගැඹුරු නමස්කාර සිදු නොකරති (ගැලවුම්කරුවාණන්ගේ ශුද්ධ ශවවස්ත්රය හෝ දිව්ය පූජාවේ දී ශුද්ධ වූ සක්රමෙන්තු ඉදිරියේ සිදු කරන නමස්කාර හැර). ශුද්ධ බදාදා සිට ශාන්ත තෝමස් සතිය දක්වා ගීතාවලිය කියවීම ද නවතා දමනු ලැබේ.
ශුද්ධ බ්රහස්පතින්දා යනු අවසන් රාත්රී භෝජනය සිදු වූ දිනය යි. එහි දී ස්වාමීන් වහන්සේ නව ගිවිසුමේ ශුද්ධ සත්ප්රසාදය (දිව්ය සංග්රහය) හෙවත් උන්වහන්සේගේ මාංශ හා රුධිරයේ ශුද්ධ සක්රමේන්තුව ස්ථාපිත කළේ ය. අවසන් රාත්රී භෝජනයේ දී ක්රිස්තුස් වහන්සේ සිය ගෝලයන්ගේ පාද සේදූ අයුරු සභාව සිහිපත් කරනුයේ ඔවුන් කෙරෙහි පැවැති උන්වහන්සේගේ දැඩි යටහත් පහත්කම සහ ප්රේමයේ සලකුණක් ලෙස ය - එමගින් අපට එකිනෙකා කෙරෙහි එක හා සමාන ආකාරයකින් ක්රියා කිරීමට ආදර්ශයක් සපයයි. මේ දිනයේ දී අපි ගෙත්සෙමනි උයනේ දී ගැළවුම්කරුගේ යාච්ඤාව සහ ජුදාස්ගේ පාවාදීම ද සිහිපත් කරමු. ශුද්ධ බ්රහස්පතින්දා පොදුවේ හැඳින්වෙන්නේ පිරිසිදු බ්රහස්පතින්දා ලෙස යි. නමුත් මෙම නාමය ගැඹුරු පිරිසිදු කිරීමකින් හෝ මේ දිනයේ ස්නානය කිරීමේ සිරිතකින් නොපැමිණෙයි. මේ දිනයේ දී සියලු ක්රිස්තියානි බැතිමත්තු ස්වාමීන් වහන්සේගේ ජීවදායක ශුද්ධ සක්රමේන්තුවල කොටස්කරුවන් වීමට දේවස්ථානය වෙත යාමට උත්සාහ කරති.
ශුද්ධ බ්රහස්පතින්දාවේ දී, සමස්ත සභා වර්ෂයේ ම ප්රධාන දිව්ය මෙහෙය (Divine Liturgy) සමරනු ලබන අතර අවසන් රාත්රී භෝජනය සිහි කිරීමේ සළකුණක් ලෙස එය සවස් යාච්ඤාව සමග ඒකාබද්ධ කෙරේ. ආසන දෙව්මැදුරුවල, මේ දිනයේ දී පාද සේදීමේ ස්පර්ශක චාරිත්රයක් සිදු කරනු ලැබේ. මොස්කව්හි පූජකපීතෘ අසුනේ ප්රධාන දේවස්ථානයේ දී, ශුද්ධ බ්රහස්පතින්දා දිව්ය ආශිර්වාදයේ දී, ශුද්ධෝත්තම පූජකපීතෘතුමා තහවුරු කිරීමේ ශුද්ධ සක්රමේන්තුව සඳහා ශුද්ධ සුවඳ ලාටු (Myrrh) පූජා කරයි. සුවඳ ලාටු පූජා කිරීමට පෙර, ශුද්ධ සඳුදා දින ආරම්භ වන සුවඳ ලාටු සාදන චාරිත්රයක් පවතී. එය ශුභාරංචිය කියවීම, විශේෂ යාච්ඤා සහ ගීතිකා සමග සිදු කෙරේ.
මහ සිකුරාදා දින කැප කර ඇත්තේ ගැළවුම්කරුගේ මරණීය දඬුවමට නියම කිරීම, කුරුසියේ ඇණ ගැසීම, උන්වහන්සේගේ කුරුසියේ දුක් විඳීම සහ මරණය සිහිපත් කිරීමටයි. මේ දිනයේ දිව්ය මෙහෙය අප ව කැඳවන්නේ උන්වහන්සේගේ කුරුසිය අසල සිටින්නාක් මෙන් බියෙන් හා ගෞරවයෙන් ස්වාමීන් වහන්සේගේ විමුක්තිදායක දුක් විඳීම දෙස බැලීමටයි. මහ සිකුරාදා උදෑසන යාච්ඤාවේ දී (සාමාන්යයෙන් බ්රහස්පතින්දා සවස පවත්වනු ලැබේ), ස්වාමීන් වහන්සේගේ දුක් විඳීම විස්තර කරන ශුභාරංචි පරිච්ඡේද 12ක්, එනම් ශුද්ධ වූ දුක්ප්රාප්ති ශුභාරංචි, කියවනු ලැබේ. සම්ප්රදාය අනුව, ක්රිස්තියානි බැතිමත්තු ශුද්ධ ශුභාරංචි කියවීමේ දී දැල්වූ ඉටිපන්දම්වල ගිනි නිවසට ගෙන යන අතර, මේ ගිනි දැල්ලෙන් තම නිවාසවල දොරකඩ රාමුවල කුරුස ලකුණු සටහන් කරති.
මේ දිනයේ දී දිව්ය යාගය (Divine Liturgy) පවත්වනු නොලැබේ, මන්ද ක්රිස්තුස් වහන්සේ මේ දිනයේ දී ගොල්ගොතා කුරුසියේ තමා ව පූජාවක් ලෙස පිරිනැමූ බැවිනි. නමුත් රාජකීය පැය ලෙස හැඳින්වෙන දිව්ය මෙහෙයේ පැය කියවනු ලැබේ (රජු සැමවිට ම එයට සහභාගි ව සිටියේ ය). දිව්ය මෙහෙයේ රාජකීය පැයේ දී, අපි සමිඳානන් වහන්සේගේ කුරුසියේ ඇණ ගැසීම හා මරණය පුරෝකථනය කරන ගීතිකා, සමාව දීමේ පූජාව පිළිබඳ අපෝස්තලික ලිපි, මෙන් ම දුක් විඳීමේ සිදුවීම් පිළිබඳ ශුභාරංචි ද කියවමු.
චතාරික සමයේ මහ සිකුරාදා උපවාසය වසරේ දැඩි ම උපවාසය යි: සෞඛ්යසම්පන්න අය මහ සෙනසුරාදා දිව්ය සේවය අවසන් වන තෙක් කිසිවක් අනුභව නොකරයි.
දහවල්, සමිඳාණන් වහන්සේ මිය ගිය වේලාවේ දී, සියලු ම දේවස්ථානවල මහා සන්ධ්යා යාච්ඤාවක් පැවැත්වේ. එහි කේන්ද්රය වන්නේ සතර ශුභාරංචිවලින් එකතු කරන ලද ක්රිස්තුස් වහන්සේගේ මරණය පිළිබඳ කතාව යි. නමුත් සන්ධ්යා ගීතිකා ගායනා කිරීමෙන් පසු, තවත් දිනයක් උදා වීමත් සමග, දුක් විඳීමේ වේදනාව හරහා, මරණයට එරෙහි ජයග්රහණයේ දීප්තිය විහිදී යයි - අපායට ගැළවුම්කරුගේ දිව්යමය ආත්මය රඳවා ගත නොහැක. තවමත් දුක් වන අතර ම, අප සිහිපත් කරන්නේ අරිමතියේ ජෝසප් දෙවිඳුන්ගේ පුත්රයාගේ ශරීරය කුරුසියෙන් බිමට බැස්සූ ආකාරය යි. දැන්, මහා සිකුරාදා සවස් යාච්ඤාව අවසානයේ දී, ක්රිස්තුස් වහන්සේගේ ශවවස්ත්රය (මිය ගිය ස්වාමීන් වහන්සේගේ ප්රතිමූර්තිය) පිටතට ගෙන ඒමේ චාරිත්රය සිදු කරනු ලැබේ. එය සොහොන් ගෙය තුළ උන්වහන්සේගේ තත්ත්වය නිරූපණය කරයි. ශවවස්ත්රය දේවස්ථානයේ මධ්යයේ තබනු ලැබේ. ඉන්පසු, ගැළවුම්කරුගේ කුරුසියේ ඇණ ගැසීම සහ ශුද්ධ වූ දේවමාතාවගේ විලාපය පිළිබඳ කතිකාව කියවීමක් සිදු වන අතර, පසු ව, මළවුන් අතර සිටින සිය පුත්රයා සමග දේවමාතාව සමග දුක් වෙමින්, අපි ශවවස්ත්රය සිප ගනිමු.
ශුද්ධ සෙනසුරාදා දිනය අපට ක්රිස්තුස් වහන්සේගේ භූමදානය, උන්වහන්සේගේ දේහය සොහොනේ රැඳීම, මරණය ජය ගැනීම හා උන්වහන්සේගේ පැමිණීම විශ්වාස කොට බලාපොරොත්තුවෙන් සිටි මිය ගිය ජනයාගේ ආත්මයන් නිරයෙන් මුදා ගැනීම ප්රකාශ කිරීමට උන්වහන්සේගේ ආත්මය නිරයට බැස යාම, සහ ප්රඥාවන්ත සොරකු ස්වර්ගයට ඇතුළත් කිරීම සිහිපත් කිරීමට දිරිගන්වයි. මෙම දිනයේ උදෑසන යාච්ඤා සිකුරාදා රාත්රියේ හෝ සවස පවත්වනු ලැබේ. ක්රිස්තියානීන්, පුරාතන සම්ප්රදාය අනුව, දැල්වූ ඉටිපන්දම් සහිත ව, ගැළවුම්කරුවා අවසන් රාත්රී භෝජනයෙන් කුරුසයේ දුක් විඳීමට ගිය විට ගැයූ ගීතිකා ගායනා කරයි (ගීතාවලිය 115-118).
ගීතිකාවෙන් පසු, ඉරිදා භක්ති ගීතිකා ගායනා කිරීම ඇරඹෙයි - මෙම ශුද්ධ සෙනසුරාදාවේ දේව මෙහෙයන් අලුයම ආරම්භ කර දිනය අවසන් වන තෙක් දිගට ම පවත්වා ගෙන යන අතර, අවසාන සෙනසුරාදා දින ගීතිකා, උත්කර්ෂවත් පාස්කු ගායනාවල ආරම්භය සමග ඒකාබද්ධ වේ (පාස්කු උදෑසන යාච්ඤාවේ දී). මහා ප්රශංසාවෙන් පසු, ශවවස්ත්රය දේවස්ථානය වටා ගෙන යනු ලැබේ, ක්රිස්තුස් වහන්සේගේ භූමදානය සිහිපත් කරමින්, ඉන්පසු විශ්ව පුනරුත්ථානය ගැන එසෙකියෙල්ගේ අනාවැකිය කියවනු ලැබේ. ශුභාරංචිය කියැවීමෙන් සඳහන් කරන්නේ යුදෙව්වන් ක්රිස්තුස් වහන්සේගේ නැවත නැගිටීම වංචාවෙන් සඟවා ගැනීමට උත්සාහ කළ බවත්, දෙවියන්වහන්සේගේ කැමැත්තෙන්, මෙය, ඊට ප්රතිවිරුද්ධ ව, එහි සත්යතාවය පිළිබඳ හොඳ ම සාක්ෂිය බවට පත් වූ බවත් ය. ශුද්ධ සෙනසුරාදාවේ, බැසිල් සාන්තුවරයාගේ දිව්ය පූජාව පැවැත්වෙන අතර, සන්ධ්යා යාච්ඤාවෙන් ආරම්භ වේ. එබැවින් එය දැනටමත් පාස්කුවට සම්බන්ධ ය. මෙම සේවාවේ දී සියලු කියවීම් ශවවස්ත්රය ඉදිරිපස සිදු කෙරේ. ශුභාරංචිය සමග ප්රවේශයකින් පසු, පැරිමි 15 ක් (පැරණි ගිවිසුමෙන් කියවීම්) කියවනු ලැබේ, කුරුසයේ මරණයෙන් හා උන්වහන්සේගේ නැවත නැගිටීමෙන් අප ව පාපයෙන්, ශාපයෙන් හා මරණයෙන් ගලවා ගත් යේසුස් ක්රිස්තුස් වහන්සේට අදාළ වන ප්රධාන අනාවැකි හා ආකෘති ඒවා තුළ අඩංගු වේ. පරීමී කියවීම අවසන් වන්නේ උදුනේ සිටි තරුණයන් තිදෙනාගේ ගීතයෙනි: "සමිඳානන් වහන්සේට ගීත ගයන්න, සදාකාලයට ම ප්රශංසා කරන්න," මුළු සෘෂ්ටිය ම නිර්මාණකරු වන්දනා කිරීමට ඇරයුම් කරයි. පුරාතන සභාවේ, මේ අවස්ථාවේ දී, බව්තීස්මය සඳහා සූදානම් වන තරුණ කිතුනුවකු (catechumens) බව්තීස්ම කිරීම සිදු කරන ලද අතර එබැවින්, ට්රයිසාජියන් වෙනුවට, "ක්රිස්තුස් වහන්සේ තුළ බව්තීස්ම වූ ඔබ සැම" නම් ගීතිකාව ගායනා කර බව්තීස්මයේ අද්භූත බලය පිළිබඳව අපෝස්තුළුවරුන්ගේ ක්රියා පොත කියවනු ලැබේ. අපෝස්තුළුවරුන්ගේ පොත් කියවීමෙන් පසු ව, අලේළුයා වෙනුවට, ස්වාමීන් වහන්සේගේ නැවත නැගිටීම පිළිබඳ අනාවැකි සහිත ගීතාවලියෙන් තෝරාගත් ගීතිකා හතක් ගායනා කරනු ලැබේ. මෙම ගායනය අතරතුර, සියලු ම පූජකවරු අඳුරු සළු වලින් සුදු සළු වලට මාරු වෙති, එය සංකේතවත් කරන්නේ දේවදූතයන් උත්ථාන වූ ස්වාමින් වහන්සේ පිළිගන්නා ආකාරයයි. උපස්ථායකයා, පූජාසනයෙන් පිටතට විත්, නැවත නැගිටීම සැමට නිවේදනය කරයි. එවිට මෙම දේව මෙහෙයේ දී, චෙරුබික් ගීතය වෙනුවට "සියලු මිනිස් මාංශ නිහඬ වේවා..." යන ගීතය ගායනා කරනු ලැබේ. මහා ප්රවේශය සිදු කරනු ලබන්නේ එය ශවවස්ත්රය ඉදිරිපිට අවසන් වන පරිදි ය. "සියලු සජීවී දේ ඔබ තුළ ප්රීතිමත් වේ" වෙනුවට, ශුද්ධ සෙනසුරාදා කැනන් ගීතයේ 9 වන ගීතිකාවේ "මවුනි, මා වෙනුවෙන් අඬනු එපා" යන ඉර්මොස් ගායනා කරනු ලැබේ. දිව්ය පූජාව අවසානයේ දී, සභාව විසිර යාමේ දී, පාස්කු උත්සවය සඳහා කිතුනුවන්ට ශක්තිය ලබා දීම සඳහා පාන් සහ වයින් ආශීර්වාද කරනු ලැබේ. මෙම චාරිත්රය තුළින් සිහිපත් කරන්නේ ක්රිස්තියානීන්ගේ පැරණි සම්ප්රදායයි, ඔවුහු අපෝස්තුළුවරුන්ගේ ක්රියා පොත් කියවීමට සවන් දෙමින්, දේවස්ථානයේ පාස්කු උත්සවය එනතුරු බලා සිටියහ. ක්රිස්තුස් වහන්සේගේ ආලෝකමත් පුනරුත්ථාන මංගල්යයට පෙර මුළු දවස ම දැඩි උපවාසයක් පිළිපැද්ද නිසා, සභාව, පාන් හා වයින්වලින් ආශීර්වාද ලත් ක්රිස්තියානීන්ගේ ශක්තිය සවිගැන්වූයේ ය.
පාස්කු කේක්, මීකිරි "පාස්කු" සහ පාස්කු බිත්තර පූජා කිරීම, සාමාන්යයෙන්, ශුද්ධ සෙනසුරාදා උදෑසන සිට ම ආරම්භ වේ. කෙනෙකුට ආශීර්වාදය සඳහා මස් ද ගෙන ආ හැකි ය, නමුත් මස් දේවස්ථානයට ගෙන ඒම නීති-රීති අනුව තහනම් ය.
සෑම පාඨකයෙකුට ම වටිනා ශුද්ධ වූ සතියක් හා පිරිසිදු හදවතින් උත්ථාන වූ ක්රිස්තුස් වහන්සේ හමුවීමට අපි ප්රාර්ථනා කරමු!
අප හට කොරොස්ම කාලයේ ශුද්ධ වූ උපවාසයේ නියැලීමට අවස්ථාවක් නොලැබුණේ නම්, අවම වශයෙන් අප මෙම සතිය උපවාසයේ සහ යාච්ඤාවේ ගත කළ යුතු ය. මෙම සතියේ සෑම දිනක් ම "ශුද්ධ හා ශ්රේෂ්ට" ලෙස නම් කර ඇත්තේ සිදු වූ මහා සිදුවීම්වල ශ්රේෂ්ටත්වය සිහිපත් කිරීම සඳහා ය. ඇදහිලිවන්තයන් සඳහා මේ සෑම දිනක් ම මංගල්යයකි, මන්ද ගැලවුම්කරුවාණන්ගේ දුක්විඳීම සහ මරණය තුළින් අපි පාපයෙන්, ශාපයෙන් සහ මරණයෙන් ගැලවීම ලැබූ නිසා ය. ඒ නිසා මෙම දිනවල සාන්තුවරයන්ට ගෞරව කිරීම සඳහා දේවමෙහෙයන් සිදු නොකරන අතර, මළවුන් උදෙසා වූ යාච්ඤා හෝ සාමාන්ය යාච්ඤා මෙහෙයන් සිදු නොකෙරේ. ඒ වෙනුවට මෙම ශුද්ධ දිනයන් සඳහා පමණක් වෙන් කර ඇති විශේෂ දේවමෙහෙයන් ඇත.
සියලු ඇදහිලිවන්තයන් පාස්කුවට පළමු සතියේ දේවමෙහෙයන්ට සහභාගී විය යුතු ය. දිව්ය පූජා සකස් කර ඇත්තේ ඒවායින් අපට ක්රිස්තුස්වහන්සේගේ දුක්විඳීම්වල කථාන්තරය දැකගත හැකි වන පරිදිත්, අපට උන්වහන්සේගේ අවසන් ධර්ම දේශනා අසන්නට ලැබෙන ආකාරයටත් ය.
සඳුදා, අඟහරුවාදා සහ බදාදා ගැලවුම්කරුවාණන්ගේ ජනතාව සහ උන්වහන්සේගේ ගෝලයන් සමග කළ අවසාන සංවාදයන් සිහිපත් කිරීමට කැප කර ඇති අතර, මෙම දින තුනේ දිව්ය සේවාවන්හි පශ්චාත්තාප ස්වභාවය තවමත් පවතී.
ශුද්ධ සඳුදා දිනයේ දී ක්රිස්තුස් වහන්සේගේ දුක්විඳීම්වල ආරම්භයට සූදානම් වීමට ගීතිකා මගින් ආරාධනා කරනු ලැබේ. මේවායේ, ඊර්ෂ්යාව නිසා සහෝදරයන් විසින් ඊජිප්තුවට විකුණා දැමූ පූජකපිතෘ වූ සුන්දර ජෝසප්ගේ පැරණි ගිවිසුමේ කථාව, උන්වහන්සේගේ ගෝලයන් විසින් පාවා දෙනු ලැබූ ගැලවුම්කරුවාණන්ගේ දුක්විඳීම් පුරෝකථනය කරයි. තව ද ශුද්ධ සඳුදා දිනයේ දී ස්වාමීන් වහන්සේ, කොළ වලින් ඝනට වැසී තිබූ නමුත් ඵල නොමැති අත්තික්කා ගස වියළී යාමට ශාප කළ අයුරු අපට සිහිපත් කරයි — එය කුහක ලේඛකයින්ගේ සහ පරිසිවරුන්ගේ අනුරූපයක් ලෙස සේවය කරයි. පසුතැවිල්ල, ඇදහිල්ල, යාච්ඤාව සහ යහපත් ක්රියාවන් යන ආධ්යාත්මික ඵල නොදරන ඕනෑ ම ආත්මයක් වඳ, වියළී ගිය අත්තික්කා ගසක් වැනි ය.
ශුද්ධ අඟහරුවාදා දිනයේ දී අපට සමිඳානන් වහන්සේ ලේඛකයින්ට සහ පරිසිවරුන්ට දුන් දඬුවම සිහිපත් කරයි. සීසර්ට ගෙවිය යුතු බදු, මළවුන්ගේ උත්ථානය, අවසාන විනිශ්චය, කන්යාවන් දහ දෙනා සහ දක්ෂතා පිළිබඳ උන්වහන්සේගේ උපමා ද සිහිපත් කරයි.
ශුද්ධ බදාදා දිනය තම දිව්ය ගුරුවරයා රිදී කාසි 30කට යුදෙව් වැඩිහිටියන්ට පාවා දෙන්නට තීරණය කළ යුදාස් විසින් ක්රිස්තුස් වහන්සේ පාවා දීම සිහිපත් කිරීමට කැප කර ඇත. මීට අමතර ව, ශුද්ධ බදාදා දිනයේ දී, සභාව ගැලවුම්කරුවාණන්ගේ පාද තම කඳුළු වලින් සෝදා, ඒවා වටිනා සුවඳ ලාටුවලින් ආලේප කළ පව්කාරිය සිහිපත් කරයි. එසේ කිරීමෙන්, ඇය ක්රිස්තුස් වහන්සේ උන්වහන්සේගේ භූමදානය සඳහා සූදානම් කළාය.
ශුද්ධ බදාදා දින දිව්ය පූජාවට පෙර, චතාරිකය ආරම්භයට පෙර මෙන්, සමාව දීමේ චාරිත්රය සිදුකරනු ලැබේ. පූර්ව පූජිත ත්යාගය පිළිබඳ වූ දිව්ය යාගය (Liturgy of the Presanctified Gifts) අවසානයේ දී, ඇම්බෝ අවසන් යාච්ඤාවෙන් පසු ව, සිරියානු ශාන්ත එෆ්රෙම්ගේ යාච්ඤාව අවසාන වරට ගැඹුරු නමස්කාර තුනක් සමග ඉදිරිපත් කරනු ලැබේ — එම මොහොතේ සිට පෙන්තකොස්ත දිනය දක්වා ඇදහිලිවන්තයෝ දේවස්ථානයේ හෝ නිවසේ දී ගැඹුරු නමස්කාර සිදු නොකරති (ගැලවුම්කරුවාණන්ගේ ශුද්ධ ශවවස්ත්රය හෝ දිව්ය පූජාවේ දී ශුද්ධ වූ සක්රමෙන්තු ඉදිරියේ සිදු කරන නමස්කාර හැර). ශුද්ධ බදාදා සිට ශාන්ත තෝමස් සතිය දක්වා ගීතාවලිය කියවීම ද නවතා දමනු ලැබේ.
ශුද්ධ බ්රහස්පතින්දා යනු අවසන් රාත්රී භෝජනය සිදු වූ දිනය යි. එහි දී ස්වාමීන් වහන්සේ නව ගිවිසුමේ ශුද්ධ සත්ප්රසාදය (දිව්ය සංග්රහය) හෙවත් උන්වහන්සේගේ මාංශ හා රුධිරයේ ශුද්ධ සක්රමේන්තුව ස්ථාපිත කළේ ය. අවසන් රාත්රී භෝජනයේ දී ක්රිස්තුස් වහන්සේ සිය ගෝලයන්ගේ පාද සේදූ අයුරු සභාව සිහිපත් කරනුයේ ඔවුන් කෙරෙහි පැවැති උන්වහන්සේගේ දැඩි යටහත් පහත්කම සහ ප්රේමයේ සලකුණක් ලෙස ය - එමගින් අපට එකිනෙකා කෙරෙහි එක හා සමාන ආකාරයකින් ක්රියා කිරීමට ආදර්ශයක් සපයයි. මේ දිනයේ දී අපි ගෙත්සෙමනි උයනේ දී ගැළවුම්කරුගේ යාච්ඤාව සහ ජුදාස්ගේ පාවාදීම ද සිහිපත් කරමු. ශුද්ධ බ්රහස්පතින්දා පොදුවේ හැඳින්වෙන්නේ පිරිසිදු බ්රහස්පතින්දා ලෙස යි. නමුත් මෙම නාමය ගැඹුරු පිරිසිදු කිරීමකින් හෝ මේ දිනයේ ස්නානය කිරීමේ සිරිතකින් නොපැමිණෙයි. මේ දිනයේ දී සියලු ක්රිස්තියානි බැතිමත්තු ස්වාමීන් වහන්සේගේ ජීවදායක ශුද්ධ සක්රමේන්තුවල කොටස්කරුවන් වීමට දේවස්ථානය වෙත යාමට උත්සාහ කරති.
ශුද්ධ බ්රහස්පතින්දාවේ දී, සමස්ත සභා වර්ෂයේ ම ප්රධාන දිව්ය මෙහෙය (Divine Liturgy) සමරනු ලබන අතර අවසන් රාත්රී භෝජනය සිහි කිරීමේ සළකුණක් ලෙස එය සවස් යාච්ඤාව සමග ඒකාබද්ධ කෙරේ. ආසන දෙව්මැදුරුවල, මේ දිනයේ දී පාද සේදීමේ ස්පර්ශක චාරිත්රයක් සිදු කරනු ලැබේ. මොස්කව්හි පූජකපීතෘ අසුනේ ප්රධාන දේවස්ථානයේ දී, ශුද්ධ බ්රහස්පතින්දා දිව්ය ආශිර්වාදයේ දී, ශුද්ධෝත්තම පූජකපීතෘතුමා තහවුරු කිරීමේ ශුද්ධ සක්රමේන්තුව සඳහා ශුද්ධ සුවඳ ලාටු (Myrrh) පූජා කරයි. සුවඳ ලාටු පූජා කිරීමට පෙර, ශුද්ධ සඳුදා දින ආරම්භ වන සුවඳ ලාටු සාදන චාරිත්රයක් පවතී. එය ශුභාරංචිය කියවීම, විශේෂ යාච්ඤා සහ ගීතිකා සමග සිදු කෙරේ.
මහ සිකුරාදා දින කැප කර ඇත්තේ ගැළවුම්කරුගේ මරණීය දඬුවමට නියම කිරීම, කුරුසියේ ඇණ ගැසීම, උන්වහන්සේගේ කුරුසියේ දුක් විඳීම සහ මරණය සිහිපත් කිරීමටයි. මේ දිනයේ දිව්ය මෙහෙය අප ව කැඳවන්නේ උන්වහන්සේගේ කුරුසිය අසල සිටින්නාක් මෙන් බියෙන් හා ගෞරවයෙන් ස්වාමීන් වහන්සේගේ විමුක්තිදායක දුක් විඳීම දෙස බැලීමටයි. මහ සිකුරාදා උදෑසන යාච්ඤාවේ දී (සාමාන්යයෙන් බ්රහස්පතින්දා සවස පවත්වනු ලැබේ), ස්වාමීන් වහන්සේගේ දුක් විඳීම විස්තර කරන ශුභාරංචි පරිච්ඡේද 12ක්, එනම් ශුද්ධ වූ දුක්ප්රාප්ති ශුභාරංචි, කියවනු ලැබේ. සම්ප්රදාය අනුව, ක්රිස්තියානි බැතිමත්තු ශුද්ධ ශුභාරංචි කියවීමේ දී දැල්වූ ඉටිපන්දම්වල ගිනි නිවසට ගෙන යන අතර, මේ ගිනි දැල්ලෙන් තම නිවාසවල දොරකඩ රාමුවල කුරුස ලකුණු සටහන් කරති.
මේ දිනයේ දී දිව්ය යාගය (Divine Liturgy) පවත්වනු නොලැබේ, මන්ද ක්රිස්තුස් වහන්සේ මේ දිනයේ දී ගොල්ගොතා කුරුසියේ තමා ව පූජාවක් ලෙස පිරිනැමූ බැවිනි. නමුත් රාජකීය පැය ලෙස හැඳින්වෙන දිව්ය මෙහෙයේ පැය කියවනු ලැබේ (රජු සැමවිට ම එයට සහභාගි ව සිටියේ ය). දිව්ය මෙහෙයේ රාජකීය පැයේ දී, අපි සමිඳානන් වහන්සේගේ කුරුසියේ ඇණ ගැසීම හා මරණය පුරෝකථනය කරන ගීතිකා, සමාව දීමේ පූජාව පිළිබඳ අපෝස්තලික ලිපි, මෙන් ම දුක් විඳීමේ සිදුවීම් පිළිබඳ ශුභාරංචි ද කියවමු.
චතාරික සමයේ මහ සිකුරාදා උපවාසය වසරේ දැඩි ම උපවාසය යි: සෞඛ්යසම්පන්න අය මහ සෙනසුරාදා දිව්ය සේවය අවසන් වන තෙක් කිසිවක් අනුභව නොකරයි.
දහවල්, සමිඳාණන් වහන්සේ මිය ගිය වේලාවේ දී, සියලු ම දේවස්ථානවල මහා සන්ධ්යා යාච්ඤාවක් පැවැත්වේ. එහි කේන්ද්රය වන්නේ සතර ශුභාරංචිවලින් එකතු කරන ලද ක්රිස්තුස් වහන්සේගේ මරණය පිළිබඳ කතාව යි. නමුත් සන්ධ්යා ගීතිකා ගායනා කිරීමෙන් පසු, තවත් දිනයක් උදා වීමත් සමග, දුක් විඳීමේ වේදනාව හරහා, මරණයට එරෙහි ජයග්රහණයේ දීප්තිය විහිදී යයි - අපායට ගැළවුම්කරුගේ දිව්යමය ආත්මය රඳවා ගත නොහැක. තවමත් දුක් වන අතර ම, අප සිහිපත් කරන්නේ අරිමතියේ ජෝසප් දෙවිඳුන්ගේ පුත්රයාගේ ශරීරය කුරුසියෙන් බිමට බැස්සූ ආකාරය යි. දැන්, මහා සිකුරාදා සවස් යාච්ඤාව අවසානයේ දී, ක්රිස්තුස් වහන්සේගේ ශවවස්ත්රය (මිය ගිය ස්වාමීන් වහන්සේගේ ප්රතිමූර්තිය) පිටතට ගෙන ඒමේ චාරිත්රය සිදු කරනු ලැබේ. එය සොහොන් ගෙය තුළ උන්වහන්සේගේ තත්ත්වය නිරූපණය කරයි. ශවවස්ත්රය දේවස්ථානයේ මධ්යයේ තබනු ලැබේ. ඉන්පසු, ගැළවුම්කරුගේ කුරුසියේ ඇණ ගැසීම සහ ශුද්ධ වූ දේවමාතාවගේ විලාපය පිළිබඳ කතිකාව කියවීමක් සිදු වන අතර, පසු ව, මළවුන් අතර සිටින සිය පුත්රයා සමග දේවමාතාව සමග දුක් වෙමින්, අපි ශවවස්ත්රය සිප ගනිමු.
ශුද්ධ සෙනසුරාදා දිනය අපට ක්රිස්තුස් වහන්සේගේ භූමදානය, උන්වහන්සේගේ දේහය සොහොනේ රැඳීම, මරණය ජය ගැනීම හා උන්වහන්සේගේ පැමිණීම විශ්වාස කොට බලාපොරොත්තුවෙන් සිටි මිය ගිය ජනයාගේ ආත්මයන් නිරයෙන් මුදා ගැනීම ප්රකාශ කිරීමට උන්වහන්සේගේ ආත්මය නිරයට බැස යාම, සහ ප්රඥාවන්ත සොරකු ස්වර්ගයට ඇතුළත් කිරීම සිහිපත් කිරීමට දිරිගන්වයි. මෙම දිනයේ උදෑසන යාච්ඤා සිකුරාදා රාත්රියේ හෝ සවස පවත්වනු ලැබේ. ක්රිස්තියානීන්, පුරාතන සම්ප්රදාය අනුව, දැල්වූ ඉටිපන්දම් සහිත ව, ගැළවුම්කරුවා අවසන් රාත්රී භෝජනයෙන් කුරුසයේ දුක් විඳීමට ගිය විට ගැයූ ගීතිකා ගායනා කරයි (ගීතාවලිය 115-118).
ගීතිකාවෙන් පසු, ඉරිදා භක්ති ගීතිකා ගායනා කිරීම ඇරඹෙයි - මෙම ශුද්ධ සෙනසුරාදාවේ දේව මෙහෙයන් අලුයම ආරම්භ කර දිනය අවසන් වන තෙක් දිගට ම පවත්වා ගෙන යන අතර, අවසාන සෙනසුරාදා දින ගීතිකා, උත්කර්ෂවත් පාස්කු ගායනාවල ආරම්භය සමග ඒකාබද්ධ වේ (පාස්කු උදෑසන යාච්ඤාවේ දී). මහා ප්රශංසාවෙන් පසු, ශවවස්ත්රය දේවස්ථානය වටා ගෙන යනු ලැබේ, ක්රිස්තුස් වහන්සේගේ භූමදානය සිහිපත් කරමින්, ඉන්පසු විශ්ව පුනරුත්ථානය ගැන එසෙකියෙල්ගේ අනාවැකිය කියවනු ලැබේ. ශුභාරංචිය කියැවීමෙන් සඳහන් කරන්නේ යුදෙව්වන් ක්රිස්තුස් වහන්සේගේ නැවත නැගිටීම වංචාවෙන් සඟවා ගැනීමට උත්සාහ කළ බවත්, දෙවියන්වහන්සේගේ කැමැත්තෙන්, මෙය, ඊට ප්රතිවිරුද්ධ ව, එහි සත්යතාවය පිළිබඳ හොඳ ම සාක්ෂිය බවට පත් වූ බවත් ය. ශුද්ධ සෙනසුරාදාවේ, බැසිල් සාන්තුවරයාගේ දිව්ය පූජාව පැවැත්වෙන අතර, සන්ධ්යා යාච්ඤාවෙන් ආරම්භ වේ. එබැවින් එය දැනටමත් පාස්කුවට සම්බන්ධ ය. මෙම සේවාවේ දී සියලු කියවීම් ශවවස්ත්රය ඉදිරිපස සිදු කෙරේ. ශුභාරංචිය සමග ප්රවේශයකින් පසු, පැරිමි 15 ක් (පැරණි ගිවිසුමෙන් කියවීම්) කියවනු ලැබේ, කුරුසයේ මරණයෙන් හා උන්වහන්සේගේ නැවත නැගිටීමෙන් අප ව පාපයෙන්, ශාපයෙන් හා මරණයෙන් ගලවා ගත් යේසුස් ක්රිස්තුස් වහන්සේට අදාළ වන ප්රධාන අනාවැකි හා ආකෘති ඒවා තුළ අඩංගු වේ. පරීමී කියවීම අවසන් වන්නේ උදුනේ සිටි තරුණයන් තිදෙනාගේ ගීතයෙනි: "සමිඳානන් වහන්සේට ගීත ගයන්න, සදාකාලයට ම ප්රශංසා කරන්න," මුළු සෘෂ්ටිය ම නිර්මාණකරු වන්දනා කිරීමට ඇරයුම් කරයි. පුරාතන සභාවේ, මේ අවස්ථාවේ දී, බව්තීස්මය සඳහා සූදානම් වන තරුණ කිතුනුවකු (catechumens) බව්තීස්ම කිරීම සිදු කරන ලද අතර එබැවින්, ට්රයිසාජියන් වෙනුවට, "ක්රිස්තුස් වහන්සේ තුළ බව්තීස්ම වූ ඔබ සැම" නම් ගීතිකාව ගායනා කර බව්තීස්මයේ අද්භූත බලය පිළිබඳව අපෝස්තුළුවරුන්ගේ ක්රියා පොත කියවනු ලැබේ. අපෝස්තුළුවරුන්ගේ පොත් කියවීමෙන් පසු ව, අලේළුයා වෙනුවට, ස්වාමීන් වහන්සේගේ නැවත නැගිටීම පිළිබඳ අනාවැකි සහිත ගීතාවලියෙන් තෝරාගත් ගීතිකා හතක් ගායනා කරනු ලැබේ. මෙම ගායනය අතරතුර, සියලු ම පූජකවරු අඳුරු සළු වලින් සුදු සළු වලට මාරු වෙති, එය සංකේතවත් කරන්නේ දේවදූතයන් උත්ථාන වූ ස්වාමින් වහන්සේ පිළිගන්නා ආකාරයයි. උපස්ථායකයා, පූජාසනයෙන් පිටතට විත්, නැවත නැගිටීම සැමට නිවේදනය කරයි. එවිට මෙම දේව මෙහෙයේ දී, චෙරුබික් ගීතය වෙනුවට "සියලු මිනිස් මාංශ නිහඬ වේවා..." යන ගීතය ගායනා කරනු ලැබේ. මහා ප්රවේශය සිදු කරනු ලබන්නේ එය ශවවස්ත්රය ඉදිරිපිට අවසන් වන පරිදි ය. "සියලු සජීවී දේ ඔබ තුළ ප්රීතිමත් වේ" වෙනුවට, ශුද්ධ සෙනසුරාදා කැනන් ගීතයේ 9 වන ගීතිකාවේ "මවුනි, මා වෙනුවෙන් අඬනු එපා" යන ඉර්මොස් ගායනා කරනු ලැබේ. දිව්ය පූජාව අවසානයේ දී, සභාව විසිර යාමේ දී, පාස්කු උත්සවය සඳහා කිතුනුවන්ට ශක්තිය ලබා දීම සඳහා පාන් සහ වයින් ආශීර්වාද කරනු ලැබේ. මෙම චාරිත්රය තුළින් සිහිපත් කරන්නේ ක්රිස්තියානීන්ගේ පැරණි සම්ප්රදායයි, ඔවුහු අපෝස්තුළුවරුන්ගේ ක්රියා පොත් කියවීමට සවන් දෙමින්, දේවස්ථානයේ පාස්කු උත්සවය එනතුරු බලා සිටියහ. ක්රිස්තුස් වහන්සේගේ ආලෝකමත් පුනරුත්ථාන මංගල්යයට පෙර මුළු දවස ම දැඩි උපවාසයක් පිළිපැද්ද නිසා, සභාව, පාන් හා වයින්වලින් ආශීර්වාද ලත් ක්රිස්තියානීන්ගේ ශක්තිය සවිගැන්වූයේ ය.
පාස්කු කේක්, මීකිරි "පාස්කු" සහ පාස්කු බිත්තර පූජා කිරීම, සාමාන්යයෙන්, ශුද්ධ සෙනසුරාදා උදෑසන සිට ම ආරම්භ වේ. කෙනෙකුට ආශීර්වාදය සඳහා මස් ද ගෙන ආ හැකි ය, නමුත් මස් දේවස්ථානයට ගෙන ඒම නීති-රීති අනුව තහනම් ය.
සෑම පාඨකයෙකුට ම වටිනා ශුද්ධ වූ සතියක් හා පිරිසිදු හදවතින් උත්ථාන වූ ක්රිස්තුස් වහන්සේ හමුවීමට අපි ප්රාර්ථනා කරමු!